qar doşabı

    Qar doşabı ünvanında bir yazı qayaqızından gördüm. bu yazıda ad aparılan iki nəsnə, özlərini  özələdilməkləri bildirilir. özələ‌likə‌lə qar dəyərin çox qaldırıb.

   Qar, qış‌la yox payızla gələrdi. xəzan yeli, payızın ilk ayında yarpaq‌ları yerə sərdirə‌rdi. orta ay girməmiş püsə‌r gəlib qardan xəbr gətirərdi. dalısıca qar yağardı. bəlkə ilk yağan qar əriyərdi, ondan sonrakı qarlar, üst-üstə qalanardı. hər bir qar yağının‌dan, yerdə bir iz qalardı. günəş olan yerlər bəlkə əriyəbilərdi, ancaq qüzey‌yerlər ( gün görmüyən yerlər) qişin başa-başı qarı saxlayardı. qişin soyuğu hər zaman küçə-baca, çöl-bayırda gəzrədi.

 

  Soyuq havalarda istilik yemək‌lər yapışardı. isti‌likli əlverişli yemək‌lərin əsas bölümü doşab olardı. qayqanaq hər yemkə‌dən çox sevilərdi.

   Neçə illərdi nə o qarlardan xəbər var, nə də o qayqanaq‌lardan. elə bil yemək‌lərimizi dəyişdiyimizdə havamız da öz-özünə dəyişdi. isti yerlərin yemək‌ləri havamızı da dəyişdi. doğrusu indi doşab var, ancaq hər evdə tapılmır. doşab dedikdə ağzımızın suyu axır. amma neynə‌mək doşab‌lıq qatığımız da qalmayıb.

bir dildən deyilən deyimlər fərqli olmalı dır

   Türklərin farsca danışanda, ləhcələri eyb sayıla bilərmi? başlığında miyanalı düşərgə‌sində Əkbər paşa‌nın yazdığı bir yazı‌da türkələrin farsca danışdıq‌da həhcələ‌rinin olmağı əlşdirilmişdi.

 

   Bu yazıda siyasi nədən‌lərə toxunmaq istə‌məsə də toplum‌sal-siyasal nədən‌ləri deyəndən sonra dil‌bilimi nədən‌lərdən örnəkə‌lər gətirmişdi. nədənlərin heç biri‌lə işim yox‌ dır. ancaq dil‌bilim nədən‌lərinə gəldik‌də, bizim üç səsli‌mizin artıq olmağını vurğulamışdı. saydığı səs‌li‌lər, vavul‌lar idi. rəhmətlik  Zəhtabı onu səsli adlan‌dırsa da biz indiki bilgi‌lərimizlə gərək onu düz işlədək. dildə biz səsli, səs‌siz tanıdığımız bir az fərqli işlə‌dilmhəli ‌dir. dəyərli ustad Zəhtabı onlara başqa ünvan da vermişdi. samit, sayıt(ərəb terminləri dir).

    Onların iki‌sindən də yaxşı ünlü, ünsüz sözcük‌ləri dir. ni‌yə ki hər bir hərf deyildikdə səsli olmasa qolağımıza səsi gəlib çatmaz. mən özüm də səsli-səs‌siz işlədirdim, ancaq düzünü öyrənmkə‌dən zərər gəlməz.

urmu gölünü hər zaman ağlamaq olar

   Bu ki urmu gölü ni‌yə bü‌ günə qalıb. hər kəs bilir!! sizcə bilmir? hər kəsdən soruşduqda nədən‌ləri bir-bir anladır. hər kəs deyir deyirlər "körpüdən, sədlərdən, quraq‌lıq‌dan, gözə‌lərin dolmağından və bir bollu bunlara tay nədən‌lərdən dir". nədənləri sanasalar da,  bu sürəcin necə qabağın almağını deyən yoxdur.

    Bu arada araşdıran‌lar da olub(babal deyənlərin boynuna). nə araşdırıb‌lar mən bilmirəm. ancaq deyirlər araşdırıb‌lar. özaramızdı gölün yan-yövrə şəhərlərində olan‌lar necə ilgi‌lənirlər bilmirəm. danışırlar, danışmağını ancaq nə qədər ciddi olmağını mənimsəyə bilə‌lər bəlli deyil.

   Bəlkə indi‌lik‌də onlar üçün sorun‌lar başlanmaya, gələ‌cək‌də necə olmağını başa düşmək olar. urmu gölünə bu gün ağlamaq gərək‌li dir. ancaq bu ağlamağımızı saxlayaq gölü quylayandan sonraya. hər zaman ona yas saxlayıb , ağlaya bilərik. indilik dava-dərmana fikirləşmə‌li‌yik.
                                                              

  Görək bizim əlimizdən ağlamaq‌dan sevay nə gəlirki elə‌mirik?! görəsən bu gölə çara varmı?! arazdan pay alaq, yoxsa öz çay‌larını qaytaraq. bəlkə də gölə bir örtü örtək, suyu bundan artıq buxarlanmasın. deyirsiz duzunu azaldaq, şorluğu azalsın, tez qurumasın.

zehtabinin doğum günü, azərbaycan düşüncəsinin doğum günü

    Məhəmməd Təqi Zəhtabı bu ad azərbaycan‌la ilgi‌lənən hər kəsə tanış olmalı ‌dır. bu ad azərbaycanlı bir yazarın adı dır. heç bir siyasi gücə malık olmadan, ömür‌boyu azərbaycanı yaşayıb, və yaşadıb.

    Zəhtabı 1325 də təbrizdə olsa da siyasi addım atmayıb, təkcə azərbaycanın yeni qurulmuş yüniversitə‌sində Azərbaycan Türkchəsini düzənli öyrənmək üçün öyrənci olub.

   

     ‌Türkdili təbrizdə yasaq olduqdan sonra, türkcə‌ni öyrənmək üçün qaçaq‌casına bakı‌ya gedib. tutuq‌lanıb, sibride sürgün‌də dustaq‌lanıb. üç il sürgündən sonra doşənbəyə sürgün olunub. sonunda bakı‌ıa qayıdıb, azərbaycan türkcə‌sində dərs‌ləri bitirib. neçə ildən sonra bağdada gedib, orda yüniversitə‌də öyrətmənə‌lik edib. sonunda təbrizə qayıdıb. təbrizdə də iki yüniversitə‌də öyrətmənə‌lik edəndən sonra dörd il dostaq‌lanıb.

    yenə dayanmayıb, dustaqdan qurtulduqdan sonra, bütün azərbaycanın öyrətməni olub. o özü yaşadığı kimi azərbaycanı yazmağa başlayıb. bütün kitab‌larını Azərbaycan türkcə‌sində yazıb. buna baxmayıb ki bəlkə məni oxuyanmadılar. o yazıb, öyrədib, oxudub , yaşadıb.

sözcüklər toxunduqları üçün silinirlər

   Bilirsən nə yazacaqsan, başlayırsan yazmağa, bir an görürsən yazıb‌san. lap yaxşı‌da yazıb‌san. bilmirsən nə zaman bu qədər yazdın. dönürsən yeni‌dən oxumağa, yazı‌lar cümlə-cümlə silinir. hər cümlə‌də nəzərivə birinə toxunmaq iyisi gələn cümləni silirsən. sətirdən sətirə silinir. kəlmə-kəlmə silinir. sözcü‌klər toxunduq‌ları üçün silinirlər. heç nə qalmır. təkcə bir başlıq qalır. başlığa baxırsan, o da özüvə toxunub. özüvə toxunduğuvu görmüyə bilərsən, deyirsən olmuya başqaları səni korlamaq üçün yazıb. başlığı da silirsən.

 

 Baxırsan varaqda heç kimə toxunan söz qalmayıb.

nə zaman dediyimiz sözə inanacayıq

Azərbaycan‌la ilgi‌li yazılan bütün düşərgə‌lərdə, azərbaycan türkcəsi‌nin " ana " dili olaraq öyrənməyin gərəyi vurğulanır. vurğulayan düşərgə‌lərin çoxu Azərbaycan ‌türkcə‌sində yazmaqdan çəkinirlər. deyəsən onların sözlərini türkcə deyildi‌yində alınmır. Azərbaycan‌türkcə‌sini yaşatmaq üçün özümüz yaşamalı‌yıq. ola bilər Azərbaycan türkcəsi‌ni həm anadili, həm atadili , həm öz diliniz həm də uşaq‌larınızla nəvə‌lərinizin dili olaraq mənimsəyəsiniz. bilmirəm bəlkə də ana‌nızdan başqa kimsə‌lərin dilinin qorumaq zorunda deyil‌siniz. daha doğrusu sizə düşən ananız sağ ikən dilinin solmağını anlıq dayandırmaq dır ? ! ! !

bəh-bəh deməkdən hər yer bəh-bəh qoxuyur

    Bizim düşərgə‌lərə baş vurun, türkcə yazan düşrgə‌ləri deyirəm. atlaq-pıtlaq bir yorum‌lar yazılır. bir sıra düşərgə‌lərin yorum‌ları çox olur(özümüzə görə). yorum‌‌ların çox olduğu o yazı‌la maraq‌lanmaq‌ların göstərir. bu da özü üçün yaxşı iş dir. yorum‌ları oxuduqda, bəh‌-bəhdən sonra bir şey gözə dəymir. bir yazıçı‌nı alqış‌lamaq bizim görəvimiz, çox da yaxşı. Oxuyan‌ların hamısı yazı‌ları bütünlüklə bəyənirlərmi?

bəlkə də oxumamış bəh-‌bəh deyirlər.

bir az yurum‌larımızı yurum‌ladaq. nə deyirsiniz? ! ! ! !

beyinin sellu‌ları dəyişməyi bəy‌ənməzlər

    Bədən beyindən başqa hər yeri dəyişməyi bəyə‌nir. beyin isə çalışır dəyşmə‌dən özünü saxlasın. bədənin hər işinə beyin yetişdi‌yinə görə özünün dəyişməsini düşünə bilməz. bədənin başqa yerlərinin durum‌ları‌la çevrə ilgi‌ləndiyi qonular olur. ona görə özünü dəyişməyi düşünə bilmir . dəyişildiyi zaman bədənin bütünlüyülə ilgi‌lənən yer olmadığına görə bədənin başına hər iş gələ bilər. beyin öldükdə ürək çalsa da bir şey‌ə yaramır.

Sizcə bir toplumun beyini nə olmalı‌dır?

Beyin olmadıq‌da bir toplum necə yaşaya bildi‌yİ soruşulsa siz nə cavab verə bilərsiz?

İnsan‌ların hamısı beyin olmalı‌dırlar, yoxsa yox?

Toplumun beyinini necə qorumaq olar?

qadınlar

   Qadın‌ları başa düşmək biz erkək‌lər üçün çətin olsa da, qadın‌lara görə öz ilgi‌lənməyimizi yaxşı bilirik. bir insanı düşünməyə, bizlərin çərək bilgi‌ləri yetərli deyil. qadın‌ları düşünməyə, özü də istə‌d‌iyimiz kimi düşünməyə baxış‌larımızı bütün kişi‌lərin baxış‌ları göstərmək düz deyil. kişi‌lər öz açı‌larından istə‌dik‌ləri kimi qadın‌lara baxa bilərlər. birsıraları baxış‌larını dilə gətirirlər, birsıraları da gətirmirlər.

    Qadın‌lara görüş‌lər necə olur olsun, insanın yaranışı cüt‌ləşməyə dir. beyin‌ləriz caymasın. cüt‌ləşmək təkcə cinsəl deyil. qadın‌lar‌la erkək‌lər bir-birlərini bütövləşdirirlər. bu bütövləşmə hər yöndə olur. hər bir insanı bir eş bütövləşdirə bilib-bilmədiyni kimsə subut‌laya bilmir. ni‌yə ki insan‌ların fizyoloji-pəsikoloji gərək‌ləri bir-birlərindən fərqli‌dir. ancaq zaman sürəsində insan‌lar gələnək‌ləri gərkə‌li görüb, toplum‌ların yaxşı yaşamağına bir eş‌liyi seçib‌lər ( tam olaraq yox ).

    Erkək‌lər başqa qadın‌larla ilgi‌ləndikə‌də ola bilsin bütün bütövlşməyən bölümlərin bütövləşdirməyə çalış‌sın‌lar. kişi‌lərin erkək‌lik duyğuları bu ilgi‌lənmək‌də etgi‌li ola bilər. hər zaman fizyoloji-pəsikoloji nədən‌lə qadın‌lara ərlik hissi‌lə atalıq hissi ( yiyə‌lənmək duyğusu ) əl‌lərı çatan qadın‌larla ilgi‌lənməyi qaçmaz eləyir. əlbət bu kişi‌lərdə fərqli də olur.

kəndli şəhərlilər

  İndiki şəhərlərin yüzə doxsanını kəndli şəhərli‌lər tuturlar. kəndli şəhərli‌lər kəndin yaşayışından qürtülsün deyə şəhərlərə qaçdılar(hələ də qaçırlar). gözləri şəhərin büşlüğü tutan kəndli‌lər şəhərdə yaşamağı hər qimətə seçdilər. yerlərin (zəmi‌lər, yaylaq‌lar, çaylaq‌lar) buraxıb, şəhərlərdə fəhlə‌li‌yə başladılar.

   Şəhərdə yerləri olmadıq‌ları üçün ( ata-babalarının yerləri kəndlərdə idi ), şəhərin qıraq yerlərin qan‌bahasına alıb, bir kolux düzəldib, arvad-uşaq‌larını yerləşdirdilər. şəhərli‌lərin fırıldaq‌lığın öyrənmə‌dik‌ləri üçün hər canavara yem oldular. uşaq‌ları dərsə getdikdə kəndlik‌lərin gizlətsin deyə kənd qururlarını itirdikə‌ləri üçün şəhərli‌lərə bütünlükə‌lə əzildi‌lər.

      Bir nəfər səhərdən gecəyə dayanmadan çalışır, sonunda beş-on tümən alıb, gələcəyi düşünmə‌dən o günü zor keçirdirlər. kişi işləyir, bir bollu xızan yeyir( yemək nə yemək ! ). uşaq‌ları yiyə‌lənmədikləri üçün ouşaq‌lar özbaşına olurlar.

    Belə bir şəhərli‌lər hər nədən qalırlar. kənddən də şəhərdən də. kəndlikdən də şəhərlikdən də.

şəhərli kəndlilər

şəhərli kəndli‌lər , kəndləri şəhər olan kəndli-şəhərli‌lərə deyilir. belə bir şəhərli‌lər şəhərliyi qazanmaq üçün elə vaqt‌lar olur savaşıb, qan tökürlər. hər nə olsa, yerləri böyüyüb, özünə bulvar, xiyavan, park, bilim‌yurdu, xəstə‌xana, bələdiyyə başqanı və . . . istə‌iyir.

    Şəhərli kəndli‌lər kənd işə‌lərinin bütününü görürlər. bu iş görənələrin içində şəhərli‌lərə tay adam‌lar da var. biri tukan dulandırır, biri devlət işinə girir. birləri də boş-boş gəzib pul tuplamağı bəyə‌nirlər (belə pul qazanmaq indi‌likə‌də kəndlərə də girib) . sümük‌ləri ağırlanan‌lar, ata-babalarından qalan yerləri ( şəhər olduqda metirə düşür, əkin əkmək yerinə bölüb metirini istə‌diyi pula satır ) satıb-sovırırlar. eninə-boyuna xərcl‌iyib səsini gürüldə‌dirlər. şəhərli‌kəndli‌lər başlar içində baş çıxartmağı bəyənirlər. şəhərlər arası hər yarışmaya qatılırlar.

    Özlərini çox bəyə‌nmək‌lərinə baxmayaraq gözləri başqa şəhərlərdə gəzir. daha doğrusu başqa şəhərləri özlərinə örnək götürüb gəlişdirirlər. bilmirlər örnək götürdükə‌ləri şəhər, başqa şəhəri özlərinə örnək götürüb‌.

     Bu şəhərlərin özlərinə məclis vəkil‌ləri olmadıq‌ları üçün gözləri başqa böyük şəhərdən çıxan vəkil‌də olur. hərdən məclisə vəkil yollamaq üçün bütün güc‌lərin vururlar, olmur ki olmur.

Şəhərlilər

   Şəhərli‌lik nə zamandan tapılıb, bir sözlər demək olar. amma bu ki indiki şəhərli‌lər nə zamandan şəhərli olub‌lar onu bilmək çətin dir . bir sıra şəhərli‌lər zir şəhərli‌dirlər. belə şəhərli‌lərin ata-baba‌ları yadlarına gələn şəhərdə olub‌lar, ata-babadan şəhərdə ev qalıb.

    Şəhərli‌lərin evləri yığcam olur, evləri bir zaman yekə olmuşdusa, sonra evlər uşaq‌ların arasında bölünüb, getdikcə kiçilib. şəhərli‌lərin böyük iş‌ləri işdən qaçmaq, iş‌lərini başqaların başına salmaq dir. şəhərli‌lərin gözləri başqalarının əlində olar. qonaqdan xoşlanmazlar. hər zaman bir şey‌lərin gizlə‌dərlər.

    Bazarda olmaq‌la devlətə iş‌ləməyi bəyənərlər. aralarınd iş‌adam‌ları olur, bu iş-adam‌ları isə iş‌lərini hər kəsin üzünə çəkir. şəhərli‌lər dərs oxumağa önəm verirlər, devlət işinə girmək üçün( keçmişdə necə idi‌lər bilmirəm).

    hər adam‌la yaxın‌laşmazlar, başardıq‌ca bir kəsi qonaq elə‌məzlər . əllərindən gələn hər kəsə qonaq olarlar, qonaq‌ olduq‌larını fəxrlə deyərlər. hər zaman börk‌lərindən bərk tutarlar. yeri gəlsə hər kəsi satarlar ( qardaş , yoldaş , bacı , ana ).

     yuxarıda yazdığım özəlli‌lik bütün şəhərli‌lərin deyil. şəhərli‌lərin içində yaxşı adam‌lar aza-çox tapılar. şəhrin böyük-kiçik‌li‌ ilə fərqli şəhərlərin adam‌ları fərqlə‌nir.

Kəndlilər

   kəndli‌lər , uşaqlıqdan çöl-bayırla ilgi‌lənirlər. kəndli‌lərin durum‌larına görə iş‌ləmək‌lərı fərqli olur. hər kəs gün çıxandan işə gedir. arvadlı-kişi‌li, qızlı-oğlanlı hər kəs iş‌lmə‌li‌dir. ola bilsin işə təzə başlayan uşaq‌lar iş üçün zorlansın‌lar, onlardan başqa hər kəs işin bir ucundan yapışıb işləirlər. gərəkən yemkə‌lər, nəsnə‌ləri özləri yetişdirirlər (indi‌likdə bir az dəyişibə‌lər, bir az şəhərli‌ləşib‌lər).

      kəndli‌lər yalan danışmaqdan acıq‌ları gələr, qonağı sevərlər. bir sufra başında otursalar, duz-çörək yedik‌lərinə görə daldan xənçər vurmaqdan çəkilərlər. ış çevirməyi düşünməzlər. böyük-kiçik hörməti saxlanılar. dostluqda sununa qədər olarlar, duşman olduqda duşmanlığı üzlərində yansıdarlar.

      kəndli‌lər tez evlə‌nərlər, tez evləndikləri üçün gözləri onun-bünün namusunun dalısında olmaz. arvad-kişi bir-birindən çəkilməzlər. qızlar oğlanlardan qaçmazlar. biri birin sevsə, tez üzə çıxarar. gizli sevgi‌ni uzatmazlar. qızı vermə‌di‌lər qaçırdarlar.

       kəndli‌lərin sıxıntı‌lar dərs‌oxuyan uşaq‌‌larının çətinli‌yə düşdükləri olur. dərsi oxuyub bitirən kəndli‌lər daha kəndə qayıtmazlar.

       şəhərli‌ləri öz yerlərində (kənədlərdə) sevərlər, şəhərə getdikdə şəhərli‌lərlə xoş‌lanmazlar(şəhərli‌lərin kəndli‌lərə toxunduq‌ları üçün). şəhərə gəldikdə calışarlar şəhərli‌lərin dəb‌lərilə davranalar.

     kəndli‌lər sağlam yaşayarlar. hər kəs kəndli‌ləri gördükdə süt-qatıq‌la sarı‌yağı sağlam‌lıq‌ları üçün etgi‌li bilərlər. iş‌lməyi , doğada yaşamağı, düz yaşamağı etgi‌li bilməzlər.

kənddə kasıb, devlətli o qədər seçilməzlər( toyda - yasda ).

kəndli‌lər , şəhərli‌lər , şəhərli kəndli‌lər , kəndli‌ şhərli‌lər

   Yaşadığımız yerlərlə bağlı , toplum kiçiltmələ‌rini görə bilə‌rik. Tehranda(böyük yığıntı şəhər nəzərdə tutulur) olan‌lar( tehranda yaşayan hər kim var ), yan - yövrə‌dən gəlmə‌ləri kiçildirlər (özələri gəlmə olduq‌larını nəzərə almayaraq). Tehranda yaşayan hər kəs bu durumun yaranmağında rolu var.

     Sözüm tehran deyil. başqa şəhərlərdə, kəndlərdə kiçiltmə‌ləri görə bilirik. ilk olaraq şəhərli‌lər özələrini( fərq elə‌məz neçə il kənddən gəlməkləri , önəmli‌si şəhərli‌lşmək‌dir) şəhərli‌ ilə kəndli‌yə ayırırlar . kəndli‌lər də özlərini şəhərli‌lərdən ayrı bilirlər.

    Şəhrin boşluğu adam‌ları boş yetird‌iyi üçün, şəhərli‌lərin çərçivə‌lərini incə yetirir, ona görə də şəhərli‌lər incə görünürlər( dış görüntü‌ləri ). kəndli‌lər isə iş‌lədik‌lərindən ötrü gönləri qalın‌laşır ( dış görüntü‌ləri ).

   İç görüntü‌ləri tam tərsinə olur, kəndin düzlüyü, kənədli‌lərin ürə‌klərində oturur, özlərinə yansı‌dır. şəhərli‌lərin buruşuq‌luq‌ları iç‌lərıidən, üzlərinə yansıdılır. bu yansıtmaları itirsin‌lər deyə özlərini bə‌zəyirlər.

      Şəhərli‌lər tehrana getdikdə tehranlı‌lara görə düz orlurlar, ona görə saf şəhristanlı adını özələrinə qazanırlar. bu qazanma çox tez qurtarır.

kimlər nələri önəmsədirlərmi?

    Bundan öncəki postda nə‌lərin önəmsə‌ndiyindən yazımışam. bu önəmsə‌lər zaman sürə‌sində fərqli‌lənirlər. önəmsə‌mək‌lər fərqli yerlərdə çox fərqli olurlar. ancaq çox yerlərdə ortaq olan bir para önəmsənilənlər var dır. bu ortaq olan‌lar məlməktə‌lərin arasında fərqli görsənmələrinə baxmayaraq necə‌lik baxımından bir ölçüdədirlər. dil, tarix, milli‌qəhrəmanlar  zaman boyunda milltə‌lərin aralarında yaranırlar. bunlar millətin bütünlüyünə ayid olduğundan, hər bir görüşdə olan qurup‌lar bu ortamı qorumağa çalışırlar. bu ortamlar pozulmuyan‌dırlar. əlbət ola bilsin bir sıra yaranan ortam‌ların yalnış yapı‌lar olsun‌lar. yalnış qurulan yapı‌lar; bir düz yataq yerinə oturmadan bütünlük‌lə silinmirlər.

 

     Ortaq ortama gələnlərin qayğı‌ların millətin bütün adam‌ları çəkirlər. onların özəl qoruqçuları təkcə onların özəl gəlişməyinə çalışırlar. bütün millət gəlişmə‌də ortam olurlar. bu qazanılan hər kəsin olur. bu ortama gələn qonuları kimsə‌lər yiyə‌lənə bilməzlər. belə bir ortama gələn qonular, millət yaşadıq‌ca millt‌lə yaşar. millət‌dən bu ortamı almaq isə çətin olar.

 

    Millətin ortamına gələn qonular hər zaman önəmsə‌nilə bilərlər, bir qonular da var ki hər kəs onu görə bilməzlər ancaq bir sıra adamlar onları ortama gətirərlər. elə bir qonuların ortamda qalmaq‌ları uzun zaman‌lar qoruqçu istər. bu qoruqçular önəmsəyən‌lər olarlar. bunlara tay qonular, bir xalqın yaddan çıxmış dəbləri, mahnı‌ları, oyun‌ları, uşaq oyun‌ları və hər bir millətin yadırqamaq halında olan hər varlığı ola bilər. bunları önəmsətmək; çox rahat olmaz.

 

    Önəmsə‌tmək‌lərin qarşısında özələrini millətin qoruqçusu tan‌ınan kimsə‌lər də dura bilərlər. daha doğrusu belə bir varlıqların önəmli olub-olmadıq‌larını düşünərkən önəmsə‌tməklərin qabağında dururlar.

 

nələr önəmsənilirmi?

   Çevrhəmizdə olan kimsə‌lərin nəə‌ləri önəmsə‌diklərini bilmək çətin iş dir. çevrə dedikdə, ayilə‌mizdən tutub bütün yer üzündə yaşayanlar ola bilərlər(görürsüz nücə geniş cevrəmiz var!). düşünürlər çeşitli görüş‌lər bu haqda  ortaya qoyub‌lar. biri‌ləri birey‌lik özgürlüyü, başqaları isə toplum‌ları önəmli görübə‌lər. birləri  savaşı önəmli bilib‌lər biri‌ləri tutqularını yerinə yetirməyini önəmsəyib‌lər. bu önəmsə‌mə‌lər ancaq düşünürlərdən asılı olub. kütlə(qara qoşun) necə düşünüb, nəyi önəmsəyib o fərqli olub.

    İlk baxışda nəzərə gəlir kütlə, gündəmdə olan olay‌ları önəmsəyirlər. ona görə də toplum‌ların sayılan adam‌larıla ( ıdmançı‌lar, oyunçular, oxuyan‌lar, pullu‌lar, gözlə‌lər, güclülər, devlət adam‌ları ) ilgi‌li hər bir olay toplumun bütünlüyünü ilgi‌ləndirə bilir. bu ilgi‌lənmək bəlkə yaşayışın ilk çağlarından belə olub. bu gün hər bir nəsnə‌ni satmaq üçün bu adam‌ların ən çox sevlənlərini nəsnə‌ləri satmağa qol‌lanırlar.

yuxarıda yazdığım sözləri mən demə‌dən  hər kəs bilir. sözün düşünmə‌li yeri bu ki; kimlər necə, sayılan şəxs‌lərə çevrilirlər ? bunların anadan doğma bacarıq‌larıdır mı  yuxsa başqa nədən‌lər sayılan‌ları saydıra bilir?

qaranlıqda qaranlığa gözü alışıb görən insan

   Qaranlıqda gözün açan insan, qaranlığa gözü alışdıqda bir şeyələri görə bilir(eləki görür). bu adam ışıq görmə‌sə, gün görmə‌sə elə bilər dünyada ən yaxşı görən insan‌dır. bu ki ışıq nəqər olsa insan lap yaxşı görə bilər, bilmirəm. ışıq bir həddən artıq olmamalı‌dır, yoxsa yeni‌dən insanı qaranlıq ölkə‌sinə qaytarar. ancaq bu dönə gözdə ışıq olmaz ki qaranlığa alışsın.

    İnsan‌lar qaranlıq‌da göz açsalar. qaranlığa alışa bilərlər, ancaq ağ - qara görərlər . çox ışıqdan gözlərinin ışıq‌ların itirsə‌lər bir dönə daha görənməzlər hələ qalsın ağ - qara görmkə‌ləri.

geniş baxmalıyıq

   Yan-yövrə‌mizdə olub-keçən bütün olay‌lar, varlıq‌lar, nəsnə‌lər və başqaları çeşitli açılardan baxılır. hərkəs gördüyünə inanıb, onları açıq‌lamaqda ınadıq‌larına dirənib, bir addım dalı çəkilmir. belə bir görüş‌lərin üstə‌lərində sərt dayanmaq son on‌illikə‌lərdə çox azalıb. dünyada başqa görüşdə olan‌ları da görmək‌ istəyən‌lər çoxalıb. hər nəyə ağ-qara baxmaqdan dünya uzaq‌laşmağa çalışır. əlbət bu uzaq‌laşmaq inanc‌larından uzaq‌laşmaq demək‌ deyil. başqa yönləri nəzərə alaraq öz gördükləri açını yaymağa çalışırlar.

 

    Bu sürəc fikir yaranan yerlərdə olub, ancaq üçüncü dünyanın fikri alanlara gec qatılmaq‌larından ötrü, sorunların üstündə çevrə‌li baxmaq‌lar da az olub. daha doğrusu çevrə‌li baxmayan‌lar az olub‌lar. ona görə də hər kəs başqası‌nı onun görüşündə olmadıqda ınsan‌lıq duşmanı‌ kimi o adama toxunub.

 

   Ağ-qara görüşlər dalı‌sı tutulub. geniş baxmaq sözü ortaya gəlsə‌ də beyin‌lərin geniş baxmaq ölçüləri olmuyub.

Alım Qasımof Xoyda

   Keçən yetdi‌günündə xoyunan urmuda təbrizli şəmsin ağırlama törəni keçirildi. belə bir törənələrin qurulmağının dəyərləndirmək istə‌mirəm. ancaq xoy‌ şəhərinə etgi‌sini buraxmışdı. şəhər canlanmışdı. heç olmasa törə‌nin çevrə‌sində danışıq‌lar şəhərin gündminə gəlmişdi.

   Törə‌nin son gününə ( qapatma gününə ) fars oxuyan şəhram nazırını çağırmışdılar. onun oxumağına təbrizli şəmsin məzarında yer vermişdilər. şəmsin türbəti açıq yer olduğuna görə hər kəs ora gələ bilərdi. daha doğrusu törə‌ni dulandıran‌lar hər kəsin ondan faydalanmağını ayarlamışdılar. şəhram nazırının o gün çıxış elə‌məyə neçə gün öncə‌dən bütün yayın bacalarından yayılırdı. bu iş doğal iş idi.

  Çərşəmbə günü axşam üstü böyük parçalarda azərbaycanın adlım oxuyanı ( Alim Qasımov ) cuma axşamı xoyun səmin hotelinin talarında konsert olacağını bilindirdilər. bu konsertə kimə‌lər qatıla bilə‌ckələrini bildirmhəmişdilər. bu ki Alim xoya gəlib, bir konsert verə‌cək‌di sevindiricidi. ancaq bu ki Alimi şəms adına çağırmışdılar, şəmsin törəni qapanandan sonra konsert verəcək‌idi,  bir böyük oxuyanı dəyərsizləndirməyin görsə‌dirdi.

  Bir yandan da Alimin konsertinə hər kəs qatıla bilməzdi( bir sıra adam‌lara çağırış verilmişdi ), Alimi bəyə‌nən‌lər ( vurqunları ) necə olmalı olsaydı, Alimin konsertini əldən verməzdilər. Alimin xoyda olduğu gec yayıldığına görə hər kəs bilənmə‌di. bilsəydilər nə edə bilərlərdi bilmirəm. heç bir yerdə bilit satılmırdı.

  Buna baxmayaraq konsert günü 2000 adama yaxın Alimi dinləməyə getdilər, qalabalıq olduğuna görə, gedənlərin qabağın alanmadılar, 700ـə yaxın ayaq üstə Alimi dinlə‌dilər ( oturmağa yer yox idi ). hər necəydi Alim oxudu, dinləyən‌ləri dinlə‌dilər.

Doğrusu Alimin olmağını xoyun özəl sayt‌ları yaymamış‌dılar!

soyuq dəymə, soyuq vurma

   Bu günlərdən ( payızın ortası ) belə ( bayramacan ) ıstı - soyuq elə‌məkdən özümüzü qorumal‌ıyıq. adam özünü nə qədər qorusa, qorusun. iş yerində, küçə - bacada, nə bilim harda biri tutan zaman(soyuq dəyən soyuğu tutur) sənə də soyuq dəyə‌cək. bu yazı necə soyuq dəyməyə görə deyil. bu yazı soyuq dəymə sözcüyünü ələşdirmək istir! daha doğrusu əlləşmək istəyir.

 

  Soyuq dəymə yoxsa suyuq vurma; bizlər genl olaraq ad ünvanında " soyuq dəymə " işlə‌dirik. ancaq dəyd‌iyi zaman dəydiyin bəlltmək üçün soyuq vurmaq‌la soyuq dəyməni işlə‌dirik.

 

    Farslar soyuq yemək işlə‌dirlər ( deyə‌sən onlarda soyuğu yemək olar, yerlərinin isti olduğuna görə ).

 

   İngilizli‌lər genl soyuq ( commun cold ) deyirlər. elə bil orda bu soyuq genl olaraq hər kəsin canına oturur.

 

Soyuq dəyəndə bizim boğazımız gəlir onlarin nə‌ləri gəlir bilmirəm!

Soyuq vuranın yazısı, soyuğu yansıtmalı dır!

adıvı qoydun dəyirmançı, çağır gəlsin dən koroğlu

   Yəqin sizlər, bir qonuda dildə deməyə sözləri olan, işdən qaçan bir kəsələrinən üzləşib‌siz. belə kimsə‌lər özlərini haqlı görüb, danışanda aşağılarda olmağa razilaşmayan olurlar.

   

     Belə bir adam‌ların bilmə‌dik‌ləri işlər olmaz, hər işi bilərlər. bilən iş‌lərin heç biri görülməz, daha doğrusu iş‌ləri bilməkələrinə baxmayaraq başarmaz‌lar. bacarıq deyilən bir başarını qazanmağa bir anlıq olsun, çabalamazlar. özləri heç bir işin dalısıca getməzlər. ancaq yeri gələn zaman, onlara hər nə hazır olan yerdə, dəyərli vaqt‌larını minntə‌lə o bacarığı qazanmağa 2 saat‌lıq olaraq ayırarlar. iki saat ayrılan zamandan başqa, daha vaqt ayırmazlar. hər işi bildikə‌ləri üçün, özlərini işə çox girişdirməzlər. işə girişdirilmək zorunda olan yerdə bacarığı öyrədən öyrətmənin bacarıq‌sızlığın vurğuluyub, o bacarıq‌dan bütünlük‌lə vaz keçərlər. daha doğrusu vaz keçməzlər, uzman‌ olmaqdan uzaq‌laşarlar.

 

    Yuxarıda deyildiyi özəlli‌lik‌də olan adam‌ları çox görə bilirik. ancaq bu özəlli‌li‌yi necə dəyişdirib, bacarığı öyrətməyin yolun tapmaq gərəkir. bu yolu tapmağın neçə nədəni ola bilər. neçə nədəndən iki‌sini burda gətirirəm: bir bu ki bilənlərə, bilmə‌diklərilə başarmadıq‌larını bildirmək, ikinci‌si yerə yenməyən bilməyən‌lərə koroğlunun olduğunu vurğulamaq.

 

    Bir sözü yaddan çıxarmayaq, dəyərli bilgi‌ləri, dəyər bilməyən kəs‌lərə, rahat‌casına verməmə‌l‌iyik. dəyəri qazanmaq istə‌y‌ənlər dəyərin dəyərli olduğunu başa düşə bilərlər!

özünə ad axtaran adam

biri hər kəsə yetişirmiş sörüşürmüş mənə nə ad yaraşar? hərə bir ad deyirmiş! o da bir kağazda yazırmış. ad deyən adam‌ların öz adlarını sürüşürmüş, onu da yazırmış. hər kim də cavab vermirmiş ( adını demirmiş ) adının qabağına bir çizgi çəkirmiş!. sonunda öz adını da deyirmiş.

bu işi ozun zaman görəndən sonra, böyük bir list əlində varıdı, bütün ad deyənə‌lərin yanına gedib, ondan bir dönə olaraq, ona ad verməyi istə‌iyrdi. adı deyən adam‌lardan adı verməkələrin nədənini soruşurdu. hər kim də ni‌yə bu ış gördüyünü ondan soruşduqda, bir aydan sonra bir yerdə cavab verd‌iyini bildirirdi.

bir aydan sonra o yerə baş vuran‌lar, oranı qalabalıq bir ış yeri görürdülər. adam da orda olmadığına görə hərəni bir başqa zaman görməyini  baş ‌vranlara çatdırırdı.

ad axtaran adam, bir ıl ondan sonra adlım iş adam‌larından olmuş‌du .

hər kəs də verdiyi adla adlım adamı tanıyırdılar.

Azərbaycan türkcəsinin fonetikasi

" Azərbaycan dilinin fonetikası " ünvanında kitab ərəb əlifbasında dünya yayın evi tərəfindən yayılıb. bu kitab azərbaycanın adlım dil uzmanı Ağamusa Axundofun bu ünvanda olan dəyərli kitabının qısadılmış köçürümhəsi dir. köçürhəni isə rəhmətlik Əhməd Şaya ( Ə - Alav ) dir.

 

   Dili dərindən öyrənmək istə‌yən‌lərə bu kitabın oxumağı təklif olunur. bu kitabı oxumaq‌la qısaca olaraq Azərbaycan türkcəsilə elmi tanış olmaq olar.

nəyimiz var?

Keçn yazıda varlıq‌larımızı savunmaqdan yazmışdım. indi varlıq‌larımızı gözdən keçirə‌cəyik, görək nəyimiz var?

    bir kimsə‌nin varlıq‌larını oluşduran‌lar bunlardırlar:

1 - Fiziki özəllilik‌ləri (ınsanın qılığ demək‌dir); atayla anadan uşağa qalır.

2 - Jenütipi özəlli‌likələri ( hüş , sağlam‌lıq . . . ) suydan çatıb, süyü daşı‌yır.

3 - Sosyal özəlli‌lik‌ləri ( toplum da olan qat, kültür ) qazanımalı‌dır.

4 - kimsə‌ni daşı‌yan kimlik bəlgəsi: doğulandan sonra ona verilib, ömür boyu onla qalır ( ad , millt bağlılığı , kültür , dil bağlılığı , din bağlılığı . . . )

5 - hər bir kəs yaşam sürə‌cində özünə qazandığı varlıq‌lar ( mal - dövlət , savad, hayat yoldaşı , uşaq . . . )

Yuxarıda ad apardığımız üç özəlli‌lik insana çatır.  dərisinin rəngi dəyişdirə bilməz(təzəlikdə dəyişirlər). alçaq-ucalığını dəyişdirə bilmiz. yetişən huşu dəyişdirə bilməz . ata-ana ayiləsinin hansı qatda olduğunu dəyişdirə bilməz.

     Kimsə‌ni daşı‌yan kimlik bəlgə‌si ona verilsə də, böyüdükcə diyşdirə bilər. ancaq bir sıra özəlli‌lik‌ləri dəyişdirməyə imkan‌ların  yaranması gərək‌li dir. biz yaşadığımız yerlərdə hər istə‌nilən ad verilməz. istə‌nilən dil öyrədilməz, istə‌nilən musiqi‌nin öyrənməyinə imkan yaranmaz. bunlar yaranmadıqda böyüdükcə insan ona verilən deytalara alışar. alışan beyin‌ləri, böyük‌lükdə dəyişməyi zor olar. dəyişdirə bilsən belə bacarıq‌ların yaradıcılığına çatmayacaq.

    Beşinci özəlliliyi kimsə‌lər özləri qazanmaq‌larına baxmayaraq, ondan öncə saydığımız özəlli‌likələr bu özəlli‌liyin oluşmasında yuxarıı izi vardır. onlar ötüşmə‌dən qazandığı varlıq‌lar istə‌di‌gi kimi ola bilməz. daha doğrusu istək‌lər  durum‌lardan etgi‌lənir. bir şeyləri yaşamadan(görmə‌dən) onlara arzı yaranmaz(arzı dayirələri kiçik olur).

varlıq‌larımızın nə qədərin savuna bilərik?

    Hər kəs yaşamaq istə‌sə uşaqlıq dönəmindən sovuşmalı‌dır. uşaqlıqda hər kəs bir şeyləri yiyə‌lənir. yiyə‌ləndi‌yini də paylaşmaq istə‌mir. boy atıb böyüdükcə, insan çalışır çox şey‌lərə yiyə‌lənə, yiyə‌lənir. ancaq yiyə‌ləndikə‌lərini sonuna qədər saxlaya bilə‌cək yuxsa yox, hamı‌nız bilirsiz!!. hər yiyə‌nilən şey tütülüb saxlanmır. hər bir insana ölüm nəzərdə alsaq yiyə‌ləndi‌yi çox bir şey‌ləri qoyub getmə‌li‌dir. ancaq insanın yiyə‌ləndiyi bir şey‌lər də var ki öldüyündən sonra yiyə‌li‌yi onunla bitmir. bu bitmi‌yən nəsnə‌lər, olay‌lar la düşüncə‌lər ola bilərlər. olay‌lar insanın yaşadığı yerlə bağlı‌dır. yaşadığı yerin varlığı dəyşildikdə insanın yadda qalan yaratdığı olay da dəyişilir. hər kəs olayı istə‌digi kimi yozur. düşüncə‌lər isə çox yaşayırlar, ancaq düşüncə‌lərin etgi‌ləri azalır. azalıb aradan getmir. bəlkə dünya devrildikdə onlar aradan getsinə‌lər!

 

Mən belə düşünürəm: bir ınsan yiyə‌ləndiyi hər bir nə‌yi son gücü‌lə savunmalı‌dır.

Azərbaycan əkinləri

     Keçn günlərdə azərbaycanın əkin‌çi‌lərindən yazmışdım. bu yazıda azərbaycanın əkin‌lərindən yazıram. azərbaycanın torpaq‌larının verimli olduğuna görə, əkin‌ləri yetişilən çağ‌lar bazarın gözü olurlar. hər əkinin yaxşı‌sını( əlbt burda əkilən əkinlərin) azərbaycandan tapmaq olur. azərbaycanda əkin‌ləri sənəti olaraq az yerlərdə əkilıir(muğan). sənəti əkilmə‌məyin nədəni yerlərin bütöv olmadığı dır. yerlər ata - baba‌lardan uşaq‌larına miras qaldıq‌da onların arasında bölünür. bu bölünmk‌lər davam‌lanır. bir bütöv yer zaman sürəsində neçə yerə bölünür.

     Bu bölünmüş yerlərdən də azərbaycanın əkin‌çi‌ləri yaxşı əkin ələ gətirirlər. azərbaycanın yerlərində fərqli - fərqli əkinlər əkilir. bir sıra yerlərdə bir əkin çox əkildi‌yinə görə o yerin adın qazanır. azərbaycanda əkin‌lərilə adlanan yerlər( şəhər, bölgə, kənd ) çox dir.

      Bir sıra əkin‌lər, azərbaycanın çox yerlərində əkilir. alma, üzüm, buğda, gilənar(albalı), gilas və bunlara tay əkin‌lər azərbaycanın çox yerlərində əkilir. bir sıra əkin‌lər də bir bölgə‌lərdə əkilir. elə əkin‌lər var, hər yerdə əkilsə də bir yerin adına vurulur. bu adına vurulmaq azərbaycanın sınırlarını aşıb, başqa yerlərə çatır.

   Aşağıda bir sıra bölgə‌lərə ad qazanan əkin‌lərin adlarini gətirirəm:

• Yeralma soyuq yerlərin əkin olduğuna görə azərbaycanın soyuq bölgə‌lərində əkilir. Ərdbıl, Həmədan, Çaldıran (Qəreyni ), Fəridən çox sayı‌da yeralma əkilən yerlərin adları dir. bu yerlərin içində ərdəbilin adı yeralma yeri olaraq çox deyilir.
• Üzüm, Azərbaycanın bir çox yerlərində əkilir. Ərdəbil bölghəsində Meşkin mahalının üzümü adlı - sanlı dır. Məlikkəndi, Takıstan, Urmu başqa çox üzüm əkilən yerlərin adı ‌dır. bunların içində isə urmu üzüm şəhəri olaraq çox adı çəkilir.
• Alma Azərbaycanın hər yerində əkilir. Meşkin, Zəngan, Marağa, Xoy, Urmu, Əhər, Mərənd alma bağlarının çox olduq‌larına baxmayaraq, Zunuz alması özünə özəl ad qazanıb dır.
• Binə (Çuğundur, Pazı) Azərbaycanın çox şəhərlərində əkılır . Azərbaycanın qənd fabrıkaları olan şəhərlərdə hər yerdən çox əkılır . Urmu , Süldüz , Xana ( Pıranşhr ) , Xüy və Quşaçay çox çüğündür əkılən yerlərin adı dırlar. bu şəhərlərin içində Quşaçay qəndi özünə özəl ad qazana bilib.
• Girdəkan‌ ( cəviz) azərbaycanın hər yerində olur. Üskü, Əcəb‌şer, Marağa, Fərahan, Komıcan çox say‌da girdəkan bağı olan yerlərin adı‌ dırlar. onların içində Marağa da girdəkan alış - verişi çox olur. belə ki marağalı‌lara fəsli olaraq girdəkan alış - verişindən bir illik xərclərini ödəyə biləcək qədər iş yaranır.
• Nar adın çəkdikdə Sava yadımıza düşür. Narı başqa yerlərdə əksə‌lər də sava damğasını nara vürüb.
• Günə‌baxan Azərbaycanın çox yerlərində əkilir. çox sayı‌da Salmas, Çaypara(Qaraziyadın), Mərənd, Bokan və Xoyda  əkilir. bu mahal‌ların içində xoy özünə özəl ad qazanıb. xoyun günəbaxan meydanı yaranıb, xoyluların bir bölümünün birəti işləri olub.
• Ləpə çox yerlərdə əkilsə də Tufarqana özəl olaraq tanılıb.
• Soğan bınab, güney mahalı(Şəbistər), Ilxıçı, Xısrovşa da əkilir. bu yerlərin içində Ilxıçı soğan yeri olaraq tanınır.
• Göcə( Qirmizi Badımcan, Pamadur ) Mərənd, Ay‌batan, Güney də çox əkilir. Güneyin göcə‌si özəl ad olaraq tanılır.
• Süpürgə hər yerdə olsa da əkin olaraq Miyana da əkilir. Miyanada əkilən süpürgə‌ləri çoxumuz Məşhəd süpürgh‌si olaraq tanı‌ıyrıq( tanıtdırmaq da sorun var ).
• Qızılgül çox yerlərdə əkılır . Azərbaycanda Xoyda qızılgül çox sayı‌da əkilir. qızılgülün yeri olaraq Kaşan ( Qəmsər ) tanınır.
• Zeytin çox sayı‌da Muğan‌la, Tarım da əkilir. Azərbaycanlı‌lar bu yerlərin zeytinləri olduqlarını bəlkə eşitmi‌iybə‌lər !
• Hülü , Şaftalı çox yerlərin meyvə‌si dir. hülü lə şaftalı Güneymahalında (Şındava, Nadarlı ) hər yerdən çox əkildi‌yinə görə meydan‌ları orda olur. bu yerlər də adları bu meyvə‌lərin yerləri olaraq tanıtdırılmayıb‌lar.
• Alı (alça ) çox yerldə boldur. bu yerlərin adlım‌ları Sərdəri ilə‌ Meşgin dir.
• Heyua deyildikdə hər kəsin ağzı sulanır. heyua ağacları təkə-tük çox yerlərdə olur. ancaq heyva çox sayı‌da əkilən yer Küyü( Kivi, Givi ) dir. heyva almaq üçün hər yerdən(meydançı‌lar) küyüyə gəlinsə‌ də heyva şəhəri olaraq küyünün adı qolaq‌larımıza dəməyib.

 bir çox yerlərin də özəl meyvə‌ləri vardır, mən bilmirəm. ola bilsin bu yerlərin meyvə‌lərini o yerlərin adam‌ları tanıt‌dırsın‌lar.

Evlərin İçində Olan Durumlar

   Evlərin fərqli durum‌larla ndikə‌lərinə görə hər bir ev qədər çeşitli‌lik vardır. hər bir evin durumu özəl dir. hər bir evin özəl durumuna baxmayaraq, evlərin durumlarının aralarında oxşarlıq‌lar da var. lap gözə çarpan oxşarlıq‌ların biri evlərin içində olan adam‌ların durumu dir. hər evdə egh‌mn olan bir, iki, üç . . . kimshə‌lər vardır. eyni zamanda evin bütünlüyünün qayğı‌sını çəkn kimshə‌lər vardır. bu qayğı‌çkn kimshə‌lər egh‌mn ola bilərlər, ola bilməzlər.

    

     Evlərin egə‌mən‌lərinin özlərini sorumlu bilib, bilməyənə‌lər vardır. bu durrumları saydıq‌da görərsən bir evdə bir kəs‌lər özələrini fərqliləndik‌‌məklə evin bütün sorumluluq‌larından baş qaçırdıb, özünü gəlişdirməyə çalışır. evdə olan hər kəs isə onun sunuca çatmağına ımkan yaradır. evin son sözün isə fərqli‌lənən kimsə danışır.

   

   Zaman  keçdikcə hər bir ev neçə evə bölündükdə fərqli‌lənən kimsə fərqləndiyi üçün evlərinin başqalarına görə yuxarı durumu yiyə‌lənir. neçə ev olandan sonra da evin qayğı‌sın çəkn kimsə özünün kötü durumuna baxmayaraq evin başqa adam‌larının qolluğunda olur. elə bil bu qolluqda olmaq boynuna biçilib. evlərinin qolluq‌larında olmasa hər kəs onu suçluyub, danlı‌yacaq. irə‌li getdikdə yeni‌dən öz görə‌vinə qayıtmasa bütünlük‌lə evdən qovulub,  miras‌dan əlı üzülməli dir. evin bütünlüyü onu dışlamaq üçün yeni‌dən egəmən və fərqli‌lənən kimsənin çevrə‌sində toplaşacaq.

 

 

mənəm urmu gölü

    Ağlayacaqsız ağlayın. biri özün verib qabağa, hər kəsə ağlamaq üçün səngər yaranıb. çoxdan ıdı bahana dalısıca gəzirdiz ağlayasız, yanı el qabağında ağlayasız, demək sonunda tapdız. deyirəm amma bir az gözləyin ağlamağa başladıqda, yüzillərin yaşın tökə bilərsiz. qorxuram gözlərizdə yaş qalmasın. yüz illik əhtizarda olana ağlamaq istə‌yən‌lər ağlayanmazlar, axı hələ ölmüyüb. bəlkə ölmə‌di nəyə ağlamaq. yüz il ehtizarda olanın qaragilə‌si ölür deyə‌sən. qara giləsi, canı , qanı , düzlü oğlanı, aranda qızı, qızaranı hər nə varı ölür. dirəyi olan dirəyi ərkı, ürəyi yüz illərdi nəfs alanmır dili, diləyəni.

 

    Deməyin gözlərizə duzum dolub, acışdırır, yandırır, sulandırır. gözlərinizdə yüz illərlə göllənmiş sular, bu gün bir sinə gərmiş tapıp demək. nə duzla doldüm, nə qumla hər kəs demək duldurmaq istə‌yir hən! . doldurun neynəmək.

Dünya sorunlarının düşünənin biriyəm

   Kənddə doğulsam da, özümü tanı‌yandan şəhərdə olmuşam. ancaq uşaq‌lığımın bütün yay‌larını kənd də keçirtmişəm. demək mədrəsə qurtulduq‌da durma gəldim, kəndimizə deyərdim. o zaman kəndimiz, abad kənd sayılardı. bizə tay kənddən köçənlər olsaydı da, kənəddə yeni evlər tikilirdi. kənd təpə‌lərdən başlanıb, düzə uzanırdı. bayramda hər kəsi kənddə görə bilərdin. ona görə  məhərrəmliklə bayramda mənimsə‌nilirdi. kəndin hər sorununu özümün sorunum bilərdim. kəndin əhvalatı maraq‌landırardı məni.

   Orta məktbi bitirəndən sonra, artıq bayram‌larla, yay‌ları kənddə keçirmək istə‌məzdim. yoldaşlarla olmağı bəyənərdim. amma kəndə genə darıxardım. yavaş - yavaş şəhərin sorun‌larıla ilgi‌ləndim. sorunlarına bəlkə də qatılmaq isti‌yirdim.

   Zaman keçdikdə mən də təhsil üçün öz şəhərimdən uzaq‌laşıb böyük bir şəhərə yerlşmək zorunda qaldım. bir az yerləşdikdən sonra böyük şəhəri mənimsə‌yib sorunlarını özümünkü bildim. böyük şəhərin məhərrəmli‌yin, bayramın görmək istə‌diyimdə öz şəhərimizdə olanmadım. əsgərliyi bir başqa şəhərlərdə olub, onların sorunlarını mənimsəmə‌səm də maraq‌landım.

    Zaman yenə tovla sürürdü. mən yuxarı təhsil üçün bir başqa şəhərə yerlşmək məcbüriyyətində qalırdım. daha mənim yaşımda olan‌lar iş‌siz qalanmadıq‌ları üçün, mən də iş fikrinə düşdüm. dərsi qurtarıb - qurtarmaz lap böyük şəhərdə özümə iş tapdım. indi əlim ağzıma çatırdı demək. baxdım gördüm bu böyük şəhərin sorunları lap çox‌umuş. sorunları gördük də maraqlandım.

   Yavaş - yavaş dünyanın sorun‌larına maraq‌landım. dedim bax sən allah dünyada nə qədər çətinlik çəkən var ımış. birlərinin evlərini zorluyurlar, birlərinə zor deyirlər, birləri istə‌dikləri kimi yaşayan‌mırlar. kimsə‌lər fəhlə‌lik də tapanmırlar, fəhlə‌lərin pul‌larını vermirlər, çox‌ları pis gündə yaşayırlar. dünyada hər kəs haq‌lardan danışır, danışan‌ların hamısı güclü dirlər. özlərinin haq‌larını savunmurlar. özgə‌lərin haq‌ların savunurlar.

    Mən dünyanı çox ucalardan görmək isti‌yirdim. ucadan baxdıq‌da bir dağılmış yer gördüm, dedim maraqlanım bir. yaxına çəkdikdə kəndimizi gördüm. inanmalı deyil idi, kənddən kəndlik qalmamış‌dı. evlərin çoxu xaraba, tüt ağac‌ları qurumuşdu. tez atama zəng açdım kəndimizin halını xəbər verib niyə belə olduğunu soruşam.

   Niyə belə olduğunu soruşduq‌da atam bir söz dedi, hər kəs sənə tay yolun tütüb burdan gedib, dalına da baxmadı. çox‌ları fəhlə‌lik axtarmağa getdilər, bir sıraları da elə getdilər xəbərləri gəlmədi.

Dönüb özümə baxıram ;

      Yaşımın yarı‌sı sovşub, ev yoxum‌dur, iş də elə ki var, kəndim də ki xaraba qalıb. dünyanın sorunlarına fikirləşirəm.

    Ahan! kəndin yolunun asfaltı aradan gedib, deyirlər dəyməz asfalt eleməyə, gündə cəmi beş on maşın orda keçir, onlar da gözlmə‌li‌dirlər.

    Yadımdan çıxmamış kəndimizin yanında bir zibil‌xana tikdiyin də deyim, şəhərin zibil‌lərin boşaldıb hər dən yandırırlar.

   Hələ şəhərimdən deyim, yox demirəm deyərlər şəhərçi, kəndçi, bölgə‌çi dir! mən dünya sorunlarının düşünənin biri‌yəm!

Ruman oxuyanlar

   Nasır Mənzuri ruman oxumağı çox çox önəmli bilir. düzü də elə dir. əlbət ola bilsin siz deyə‌siz biz də ruman oxuyanlardanıq. düzdür siz də ruman oxuyanlardan ola bilərsiz. ancaq sizlər də türk dilində ruman oxumağı bu ki oxuya bilirsiz yoxsa yox onda sözüm vardır. güneydə yazılan ruman‌ların az olmağına baxmayaraq onların bütünlüyü güneydə oxunublar yuxsa yox orda da sözüm vardır. öz dilimizdə ruman və ya mətləb oxumamazlıq‌ların nədənin kimsə araşdırmağın mən görmə‌mişəm.

 

   Türkcə ozun mətləblərin oxunulmamasının nədəni güneydə olan‌ların beyin‌lərinin fars quruluşunda olduqları dir. çox adam‌lar bir türkü mətləbin farscası olanda onu oxuyurlar. əlbət bu arada şeərlər fərqlə‌nir . ancaq uzun mətləbi oxuduqda beyin‌lərinin fəzası bütünlük‌lə türk dilinin fəzasına keçdikdə onlar onu qaldıra bilmirlər. daha doğrusu oxuyub düşünənmirlər. bu sorun bizlərin öz dilimizdə eyitim almadığımızdan yaranıb. böyüdükdə də sorunu çözənlər çox az olub‌lar. bu sorunu aradan qaldırmağa kiçik hıkayə‌ləri oxumaq faydalı ola bilər. bir də hər bir kitabı bir dönə oxuduqda başa düşmə‌dikdə ikinci dönə oxumalıyıq. oxumaq‌lar çoxaldıqda beynimizdə olan quruluş da getdikcə türkləşə bilər.

Dadı damağımızdan qaçırdan acılar

  Badam, təkcə bayram‌da oynanmaz. badam ağac‌larından badam yığılıb , sındırılıb, girdəkanla(cəvizlə) birlikdə qovrulub ya da qovrulmuyub, bayram günlərində hər zamandan çox evlərin bir çoxunda başqa yemiş‌, çıtırqan‌larla birlikdə qonaq‌ları qonaq‌lamaq üçün qollanılar. badam ayilə‌sindən olan bütün badama bənəzlər bətər sevilən yemiş‌lərdən olarlar. badama tay yemişə‌lərin özəlli‌likləri hərdən acı çıxmaq‌ları olar. acı çıxdığında dadı damağımızda olan hər nəyin dadın qaçırdar.

   Badam‌lardan başqa, çərdkə‌lər də badam yerində işlə‌nərlər. bu çərdək‌lərin dadlı‌sı ərik çərdəyi dir. xalqın ağzında belə bir söz var "ərık yeyəndən sonra köpü almaq üçün çərdəyi yemə‌liyik". xalqın sözünə yedikə‌də çatarsız. ancaq bu çərdək‌lərin arasında acı çıxanı çox olar. çərdək‌lərin acı olub, olmadığını mən yeməmişdən bilmərəm, ona görə də acını yedikdə gözlərimlə ağzımı büzüb, ağzımda olan hərnəyi tüpürə‌rəm. hər nə acı çərdək var söyüb, sonunda özümü də söyərəm . o çərdəyin acılığı adamın ağzından qaçınca xeylək çəkər.

   Təkcə badam‌ların yox, adam‌ların da ıçlərı acı olan‌lar vardır. hər bir kəsin acı‌lığına çatmağa uzun zaman vaqt qoymalı‌yıq. badamın acı‌sı tez adamın yadından çıxır, adamın acı‌sı bilmirəm nə‌qədər çəkir, ancaq uzun zaman adamın yadından çıxmaz. ama çərdəyə tay adamın köpün alar. yadımızdan çıxmış zaman‌lar da yadımıza düşdükdə yenə acıdır. badamın acı‌sı ağıza yapışsa, adamın acı‌sı bütün vucuduna yapışır. bir yerdən getsə, başqa yerlərdə yaşıyır.

Nifrət

   Uşaqlıq‌dan belə zaman‌lar olub ki bir kəs‌lərdən sinirlənib, içimizdə onlara qarşı nifrət becərtmişik. nifrət becərilən zaman‌lar insanın gözü nifrət‌dən başqa heç nəyi görmüyüb. heç nəyi görmə‌diyimizdən  atdığımız atdım‌lar yanlış olub. hər yanlış atılan atdım, nifrəti canlandıraraq dalda heç bir körpünü sağ qoymuyub.

   Nifrət yaranan zaman‌lardan xeylək vaqt keçəndən sonra nifrətin nədəninə baxdıqda  yalnış‌larımızı görə bilmişik. böyük yanlış‌lardan biri fərqli insanlarla fərqli davranmaq‌lar olub, ondan sonrakı yanlış‌lardan; özümüzü savunmasız ortaya qoymağımız, hər kəsə tam güvənməyimiz, çıxarlarımızın tərif‌lənmə‌məyi, yanlış yerinə başqalarının çıxarlarını savunmağımız olub dir.

   Atalar demişkən hər çiy süt əmmişə bel bağlamamalıyıq. insan‌ların zaman boyu çıxarları fərqli tərif‌lənir. insan‌lar fərqli görüşlərlə tanış olduq‌larından ötrü hər zaman dəyişirlər.

   Qulağımıza sırqa eləməliyik; özümüzü yaxşı savunmaq‌la başqalarına yem olmuyaq. yem olmadığımızla nifrətin yaranmağının qarşısın alaq.

Azərbaycan Əkinçiləri

   Azərbaycanı bir az ayaqda saxlı‌yan azərbaycanın əkinçiliyi dir. Azərbaycanın yerlərinin verimli olduğuna görə, əkinçi‌lər sü tapa bilsə‌lər yaxşı keçinə‌cək‌ləri olar. keçmişdə quyular olmuyan çağ‌lar azərbaycanın əkinçiliyinə su, çay‌larla bulaqlardan alınırdı. çayların suları çatmayan yerlərdə dem əkilirdi. su sorunu da ortada yoxudu. hər kəs doğanın olduğuna, alışmışdı. quyular qazıldı, əkinçilər sevindi. dem əkilən yerlər, sulu əkilirdi, gəlirlər qabağa görə iki qat artdı, on - on‌beş il quyuların vurulmağından keçmə‌mişdi , quyuların suları azalıb, quyular dərinlətmə‌li oldular.

  

  Bu arada hələ azərbaycanın bir çoxlu çaylarının üstünə bənd vurulmamışdı. bəndə gərək olduğunu əkinçi‌lər bilmirdilər bəlkə, bilsəydilər də əllərindən bir ış gəlməzdi. quyular yerin şirəsini alıb, bir - bir qurumağa başladılar. çaylar da qurudu( sözdə yağın azaldığına görə ). kəndlərdə əkin yerləri şorə‌khətə çöndülər. əkinçilər də çul - palazların yiğib, şəhərlərdə fəhlə‌li‌yə getdilər. əkinçi‌lik‌dən sevay bacarıq‌ları olmuyan kəndli‌lər kiçik şəhərlərdə iş tapmadıq‌larından ötrü, böyük şəhərlərə axdılar. çörəyə görə köçmək başlandı.

 

   Kəndlərdə evləri olan kəndlilər, şəhərlərdə bir otağı kıraladılar. torpaq‌ları başına qalan kətdilər, şəhərlərdə şəhərli‌lərin evlərini əkməyə başladılar. əkinçi‌lik, əkinçi‌lik dir, nə fərqi var nə olsun? !

  

uşaqlığımı öyrənirəm

   Uşaqlıq‌da nəə‌lər öyrəndik, nəə‌lər öyrənmə‌dik elə də yadımda qalmayıb. ancaq böyüdükdə uşaqlıq‌dan bəri öyrəndik‌lərim qarşıma çıxan məsələ‌lərdə özünü görsədir. yadıma gələn, özümü tanı‌yandan düzənli olaraq öyrənd‌iyim yox idi. uşaqlığım küçə bacada başqa uşaq‌larla oynamağa keçdi. gecə‌lər atam aşıq‌ların rıvayət‌lərini evdə oxuyurdu. telviyona alışmadığımızdan ötrü atam oxuyan‌ları yaxşı eşidirdim. oynamaq‌larla oxumaq‌lar azərbaycanda olan yerli oynamaq‌larla oxumaq‌lar ıdı.

 

   Düzün desm onlar təkcə oxumaq deyildirlər, şeirlə tapmacalar və deyimə‌lərdə var ıdı. o zaman özüm fərqində olmasam belə, azərbaycanın keçmişindən gəlib bizə çatan‌ları öyrənirdim. onları öyrənməyə zorlanmırdım, onları yaşadığıma görə sevə - sevə öyrənirdim. böyüdükdə onları bir daha öyrənə bilmhədim. zaman diyşmişdi, onları öyrənmək rahatcasına olmurdu. günün gəlişmə i‌lə ırəliləmə‌lərindən dalı‌ya qalmaq olmurdu.

 

   Dərsə gedən çağlarım gəlib çatdıqda, öyrənmə‌dik‌lərimi öyrənmə‌lidim. illər bir - bir ötüşdükdə öyrənmə‌dikə‌lərim qaldılar. öyrəndikə‌lərim isə bir para yaşam dərslikə‌ləri yox bəlkə zorlandıq‌larım qonular idi. dərsim yaxşı olsa da onları təkcə sınava oxuyurdum. sınav bitdikdə onlar da bitirdi. dərslikə‌lər başqa dildə idi, beş il o dili başa düşmhəyə keçdi.

 

   Müsiqi‌ni eşidirdim, ancaq necə olduğunu öyrənmirdim. aşıq‌ları atamdan eşidirdim. müsiqi‌dən yadımda qalan təkcə çalan‌larla oxuyan‌lar ıdı. not nəyə deyərdilər bilmədim. əlbət sonralar bildim müsiqi‌də not da olarmış. ancaq not nədir pərdə nədir bilmədim. bir də ki biz öyrənmişdik səsimizi alçadıb danışaq, oca danışsaydıq yəqin yaxşı alınmazdı. ındı də var səsim alçaq çıxır.

 

  Sonrala başa düşdüm bizim uşaq çağlarında öyrənməyə gərəkdi‌ymiz çox qonular var ıdı, böyüdükdə onları öyrənmək çox zür olur. böyüdüyümdə uşaqlığımı öyrənməyə başlasam belə öyrənməyim zor aparır. öyrənmək adamın ayın - şayın vaqtında yaxşı yerinə oturur. insanın ayın - şayın çağı uşaqlığı dır.

 

hər kəs özünü mənimsəməli dir

   Çevrəmizdə heç bir fərqləri olmadan yuxarı yerdə görüb və görülən kimsə‌lər tanıyırıq. üstə‌nilən üstünlükə‌lərı olmayan kimsə‌lər özlərini çevrə‌lərində‌ki insanların ortamına çevirirlər. üstə‌nilən kimsə‌lər sorunlarını hər kəslə paylaşırlar. heç bir sorunu tək qaldırmağı düşünmürlər. elə zaman‌lar olur ki təkcə adam ki onun sorunula ilgi‌lənmir özü olur. başqaları onun sorunun çözmə‌iyni özələrinə görəv bilib, yerinə yetirməyə də çalışırlar. bir gün başqalarının sorunları olsa heç kəs üstə‌nilən kimsə‌dən heç nə gözlə‌mir. bəlkə də başqaları sorunlarını ortaya qoymağı başarmırlar, ya da sorunlarını kiçik görüb, bəlkə də özündən sonra kimsə‌nin sorumlusu görmürlər.

 

   Üstə‌nilən kimsə‌lər hər zaman öz çıxarlarını düşünürlər, çevrə‌lərində də bu durum olduqda faydalanırlar. başqaları öz çıxarlarını düşünmürlər. burda bəlkə bireysəl‌lik qabarıq formda olur. bu da bir toplum kimi yaşamaq istə‌yən yerdə öz sorunlarını yarada bilər. bu işin başqa özü də insan‌ların bir ölçü də özələrini mənimsəmə‌məkləri dir. hər kəs özünü mənimsəyə bilsə başqalarına da mənimsə‌də bilər, özünü mənimsəmədikdə başqaları onu mənimsəmə‌zlər. bir toplumda hər kəs özünə dəyər versə, arada olan ilişgi‌lərin də dəngə‌si olar və sorunlar azalar. bu bir toplumun arasında olan ilişgi‌də dir.

gündəmim qalıb keçmişdə

İndiki zaman‌da hər kəs gündəmdə olmağı düşünür, daha düz desəm güncəl‌ləşmək zorunda qalır. mən özüm də çalışıram güncəl‌lə‌şmkdən dalı‌ya qalmı‌yam . ancaq bizlər ( güney azərbaycanlı‌lar ) nə qədər də özümüzü güncəl‌ləşdirə bilsək, yenə də qırx - əllı il bundan öncə‌ni yaşamalı‌yıq.

Biz güncəl‌ləşmkdən təkcə, qulaq‌la göz bir də ağız musafırı oluruq. güncəl‌ləşmək bizim beynimizdə yarana bilmir . daha doğrusu özümüzü güncəl tanıtdırmağa, yataq‌lar olmalı‌dır. bu yataq‌lar bizdə yaranmayıb .

yataqlar nələr ola bilər?

• biri bu; biz özümüzü özümüz kimi tərif‌ləy' bilmə‌mişik. hər zaman özümüzü başqaları kimi tərif eləməyi bacara bilmişik.
• ikinci‌si; hər kəs özünü tərif‌ləməyə özünü öyrənməyi gərkə‌li‌dir. biz özümüzü heç zaman ilk başdan öyrənmə‌mişik, böyüdükdə özümüzü öyrənməyi önəmsə‌di‌yimizdə oşaq‌lıq‌da öyrənmə‌dikə‌lərimizi öyrətmən‌siz öyrənməyə çalışmışıq .
• üçüncüsü; bizim öyrənməyimiz gec başlandığından ötrü dolğunluq yaşa yetirə bilmirik, yetirə bilsək, ölümdən qaça bilmirik.
• dördüncüsü; dolğunluq‌ları olmuyan və ya az olan kimsə‌lər çörhəyi düşündükdə( ac qalmasın‌lar deyə) dolğunluq‌ların yaratmağa zaman‌ları yetmir.
• beşinci‌si; özünü tanımağa başlayan kimsə‌lərimiz, elə bil bir görəv kimi bir zamana dək vaqt qoymaq istəyirlər. sürə dolduqda görəvlərini bitmiş bilib, öyrəndikə‌lərini bel yaşayanmırlar.                                                                                                                     

yuxarıdakı‌ nədənlə birlikdə bir çoxlu başqa nədənlərə görə biz hər gün bəlli olmayan sürə gündən dalı‌dayıq , güncəl‌ləşmə‌lərimiz ona görə köhnə dadı verir !!!

PAP

   Dünən xəbərlərdə vara ıdı , Pap müsləman‌larla yahudılardan istə‌di aralarında olan çətinə‌likə‌lərini bir dini ortam‌da alimə‌lərinin vasitə‌silə danışığa qoysunlar. bu ortamı papın özü yaradır . Pap bu işi üzdə olaraq heç bir politik adamın önərisi olmadan , özü önəri‌yib. bu ortama qatılan‌lar bütün dinə‌lərin adam‌ları ola bilərlər. nəzərə gəlir pap dünyanın çətinə‌likə‌lərinə təkcə Allah yolunda olan və insanlığı düşünn kimi  baxır. bütün dövlətlərdən yuxarıda dürür. hətta birləşmiş milltə‌lərin dəbirindən də yuxarıda dürür. diqqətlə baxsaz pap xırıstı‌yanlığın çətinə‌li‌yi olmayan , bəlkə başqa dinə‌lərin çətinlikə‌lərini çözməyə çalışır. bir zaman beyt‌olmoqəddəs də xırıstı‌yan‌larla müsəlman‌lar savaşsalar da indi onlar keçmişdə qalıb. hər kəs(fərq eləməz hansı dinə bağlıdır) dünyada papın sözünü söz yerinə qöyür. bunu da artırmalı‌yam; bu oturumun bir qonusu da aşırı müsəlman‌ların necə qabağın almaq‌dır. hər nə sorun var, müsəlman‌lardan çıxır?!

pap hər nə cür olsa indi‌likdə dünyada təkcə adam tanınır ki heç bir yandaşlığı olmadan sorunlara baxa bilir . bir də ki bütün xırıstı‌yan‌ların ali dini rəhbəri tanınır. deyə bilərsiz katolik kəlisasının dır , ancaq indi‌lik də bütün xırıstı‌yan‌ların rəhbəri kimi görsənilir.

Doğrusu görə‌sən xırıstı‌yanlıq dini siyasətdən qırağa çəkilib?! bəlkə də deyə‌siniz bu bizim‌lə nə ilgi‌si var? Hantıgntonun təməddünlər savaşı ünvanında bir nəzəri var. bu nəzərdə Hantıngnton çoxlu savaş‌ları xırıstı‌yan‌larla müsəlman‌ların sınırlarında üz verdikə‌lərini vürğülüyür. Hantıgntonun sözünə qarşı iranın keçmiş prezidənti Məhəmməd Xatəmi təməddüənlərin danışığını ortaya qoydu.

Xatəminin nəzərinə baxmayaraq  savaş‌lar hızla sürürdü, bütün uğur qazanan‌lar da xırıstı‌yan‌lar olurdu(Rus‌larla Çeçnə‌lər, Azərbaycan‌la Erməni‌lər, Sirbə‌lə Bosnalı‌lar). lap gülmə‌li‌si burdaydı ki bu savaş‌larda sülh müsəlman‌ların yenilməyində ımkan tapırdı. ya topraqlar əldən gedirdi ya da soy qırım yaranırdı. bu arada başqa müsəlman ölkə‌lər də xırıstı‌yan‌lara kömək çıxmasalar da onları qınamırdırlar. tərsinə bütün xırıstı‌yan‌lar xırıstı‌yan‌lara yardımdan çəkilmirdilər(göz qabağında yardım edirdilər).

 Bu arada başqa bir yerdə müsəlman‌larla yahudların savaş‌ları gedirdi, bütün dünya da bu savaşı gündəmə gətirirdi, hələ də var gətirir. xırıstı‌yan‌lar da gücləri çatdıqda yahudlara yardım edirdilər, və edirlər. arxayın‌lıq‌la demək olar xırıstı‌yan‌lar bu sorunun aradan qaldırdığını düşünmürlər. bu sorun xırıstı‌yan‌ların ağalığını sərgi‌lə‌yir .

Gündəm yoxsa sürəli sorunlar

   Hər gün çeşitli qonularda düşrgə‌lərdə yazı yazılır. bu qonuların hansı‌ları izlə‌yən‌lərin marağın çəkir özü maraqlı ola bilər . azərbaycanın gündmində olan hər bir olay oxucuların marağını özünə qazanır . gündəmdə olmayan qonular çox çətin maraq qazanır. hər kəsin az vaqtından dolayı gündəmdə olmayan‌lar maraq qazanmırlar yuxsa başqa nədəni var bu özü də araşdırılmalı ‌dır . ancaq hər zaman belə deyil , bir para qonuları da günədmə gətirmək olar . günədmə gələn qonular , yaxşı və yerində deyildikdə özünə yer qazana bilir . amma bunlarla belə hər qonu tərh olunduq‌da o qonu maraq qazandıqda təkcə reklam olunur, kimsə ona tənqidi ya fərqli baxmır . bünün nədəni hər nə olsa, bizim toplumun gəlişmə‌sinə nədən olmuyacaq. tam tərsinə toplumda qonular haqqqında ilə‌tişim az olduğuna görə toplum ölçüb-biçn bir toplum olmuyacaq . bir zaman‌lar elə olur ki bir nəfər bir qonuda bir görüş ortuya qoyur, bu görüşün net ortaya qoymağı qanıt‌lanmadan çətinə‌likə‌lər yaradır . kimsə də kimsəyə dəymə‌sin deyə o qonuyu əlhəşdirmir , qonu da yanlış formda yayılır.

siz belə bir qonulardan neçh‌sin tanıyırsız ? !

dashqapi

   Daşqapı gündə yazdıqlarımın yeri olacaq. bu düşərgədə yazmağı əlimdən gəldikdə məşq eliyəcəyəm. çeşitli qonulara söz tapıb yazmaq çətin olsa da olan iş dir. bu yazılardan başqa fayda da mənə var, o da bu ki hansı qonulara kimin çox maraqlı olduğunu öyrənirəm. bir də ki hansı qonuda yazmağım zor aparmırı öyrənirəm. görürsüz çox da boş yerə yazmıram. bir də keçmişdəki yazılarımı bura əkliyəcəyəm. o qədər də gündəmdə olmuyacaq. neçə vaxta dək belə olacaq.

İlk postum bu qədər.