DİL VARLIĞI 5 (ƏSAS OLAN ANA DİLİ DİR)

   Bir dildə olan‌lar(ana dilləri bir olan kimsələr), dünyanı fərqli yerlərində yaşadıq‌da, başqa dillə tanış olurlar. tanış olduq‌ları dilin durumundan asılı tanış olduq‌ları dilə bağlı‌lıq‌ları fərqli olur.

    Bu dildə olan‌ların dilə‌ləri dünyanın egh‌mn dilə‌lərin birindən olsa, başqa dili öyrənsə‌lər də, başqa dildə olan‌ları öz dil‌lərinin etgi‌si altına apara bilərlər. əlbət toplumçu-dilçi bilim‌adam‌ları, iki‌dilə‌lik başlığıla, olduğu qədər araşdırıb‌lar.

    Bu qonunu araya atmaqda, öz dilimizdə danışan‌ları nəzərə alıram. siyasi nədən‌lərə görə bu dil ege‌mən dil‌lərin içində olmadığı üçün, bizim dildaş‌larımız başqalarının etgi‌sinə məruz qalıb‌lar. məruz qalan‌lar üç yol seçibə‌lər;

1 - etgi‌liyən dilin egəmənliyin altında öz dilinə unutmağa çalışıb.

2 - iki dili də öyrənib, ancaq sözlərini geniş alanda yaymaq üçün, qol‌landığı yazı dili etgi‌ləyən dil olub.

3 - iki dili öyrənib‌lər, ancaq sözlərini başqalarına çatdırmaq üçün, etgi‌lənən dili (öz dillərini ) seçiblər.

   Yuxarıda vurğuladığım üç yoldan, ikinci yolu çox‌ları bəyə‌nirlər. bu bəyə‌nməyə iki yaxşı nədənə‌ləri olur. birinci‌si sözlərini hər kəsə çatdırmaq, ikinci‌si öz dil‌lərini yaddan çıxarmamaq. istər-istə‌məz belə düşünənlər təkcə özlərini etgi‌lə‌d‌iyi, dil fəza‌sına tanış olduq‌ları üçün, ana dildaş‌larının başqa dil‌lərin etgi‌ləyən fəzalarında ola bilmirlər. o etgi‌li‌yən dil ilə tanış olmadq‌ları üçün dil‌birlərinin fəzaların uzaq‌laşırlar.

    Bunları bir kimli‌yə bağlayan ana dil olmağını nəzərə alanda, bütün etgilənənlə‌rin ortaq fəzaları elə bu fəza olur. onlar bir dildə yazıb-oxuduq‌ları üçün bir-birlərindən çox uzaq‌laşmırlar.

    Artırmalı‌yam, bir dil işlə‌nilməsə nə qədər də güclü dil olsa, zaman sürə‌sində gücünü azatmalı olacaq. başqaları irə‌li‌lə‌dik‌ləri zaman bunlar yerlərində dayanmalı  olacaq‌lar. başqalarının etgi‌sindən qurtulan zaman onlara qalan ana dil‌ləri olacaq. ana dil‌lərini dəyişdikdə iki yandan da quvulmalı olurlar( analar, öz ana dil‌lərini uşaq‌larına öyrətməyən zaman‌lar ) etgiləndik‌ləri dili ana dil seçələr. ana-ata türk olsalar da uşaq‌lar özlərini fars, rus nə bilim nə bilə‌lər.

    Sözləri yadırqadıqda söz dağarcıq‌ları kiçilib, dilləri qısırlaşacaq. dilləri qısırlaşdıq‌da ana dilini qisir bilə‌cək‌lər. beyin‌lərində ana dilinin quruluşunu ö‌‌zgə gördükdə , ana dilini bilim dili ( elmi dil ) bilməyə‌cək‌lər.